طبقات اجتماعی

[مهرداد]

درود بر شما

سخن خود را با مثال هایی شروع می کنم…در اردبیل به افراد خنگ می گویند تالیش ( یعنی تالشی) ، در گیلان به کارگران ترک که از خلخال آمده اند تا در شالیزارها کار کنند می گویند خالخالی و به افراد خنگ می گویند خالخالی… در تهران به افراد خنگ می گویند ترک یا افغانی… این را طبقه متوسط به طبقه کارگر می گوید.
البته که طبقه متوسط اغلب باهوش تر از طبقه کارگر جلوه می کند و طبقه بالا باهوش تر از طبقه متوسط اما با یک مثال بیشتر روشن کنم: هنگامی که یک پراید در حال پارک دوبل است و یک بنز از راه می رسد (هر روز در جامعه شاهد هستیم) ( البته بنزی که از طبقه بالاست نه تازه به دوران رسیده) منتظر و با احترام صبر می کند تا پارک تمام شود و سپس به راه خود می رود. در مقابل هنگامی که یک بنز از هر طبقه ای در حال پارک است و یک پراید یا بنز تازه به دوران رسیده از راه می رسد بوق می زند…
پس در این مثال اشاره کردم که منظور از طبقه ، طبقه اجتماعی است نه اقتصادی که ممکن است فردی هم از نظر اقتصادی و هم از نظر اجتماعی از طبقه بالا باشد یا نباشد.
طبقه متوسط ، طبقه کارگر را مسخره می کند و بر او نام می نهد یا بر دیگران همان نام را می نهد مثلا به یک لر می گوید مگر ترک هستی؟ اما طبقه بالا جایگاه خودش را شناخته است و رفتارش تثبیت شده است و نه طبقه متوسط و نه طبقه کارگر را مسخره نمی کند و معمولا بر خطاهای آنها با بزرگ‌منشی رفتار می کند.
این رو هم در نظر داشته باشیم که این دسته بندی یک طیف را نشان می دهد و مرز مشخصی وجود ندارد و طبقه متوسط و بالا و پایین نیز خودشان دسته بندی دارند مثل متر و دسیمتر و سانتی متر و میلیمتر… و خود طبقه پایین به دسته های زیادی تقسیم می شود و همچنین طبقات دیگر…
در فیلم House of Gucci که یک داستان واقعی هست ، یک مرد از طبقه بالا با یک زن از طبقه پایین یا طبقه متوسط به پایین وصلت می کند. در برخی صحنه های فیلم ، رفتار در این طبقات به طور شاخص نشان داده می شود. در صحنه ای در پیست اسکی که زن به دوست دختر سابق مرد می گوید که می خواهی او را از چنگ من دربیاری؟! دختر از طبقه بالا بدون هیچ واکنشی از جایش بلند می شود و آنجا را ترک می کند. اگر از طبقه کارگر بود به گیس کشی می کشید. در صحنه دیگری که مرد به حدی می رسد که یک سیلی به زن می زند و به او می گوید تو از مرد بودن این رو می خوای؟ و بعد از آن می فهمد که نمی تواند زن را بالا بکشد و اگر بخواهد با او باشد خودش باید پایین بیاید و به همین دلیل او را ترک می کند.
افراد از طبقه بالا ،طبقات اجتماعی را می شناسند ، خود را هم می شناسند، رفتارشان تثبیت شده است و در حد خود رفتار می کنند. طبقه متوسط تا حدودی به این امر واقف است ولی در کشمکش است و طبقه کارگر را مسخره می کند. طبقه کارگر به موضوع طبقات اصلا واقف نیست و رییس جمهور از طبقه پایین در سازمان ملل به گوینده دست تکان می دهد.
البته طبقه متوسط و پایین گاهی طبقه بالا را هم مسخره می کند با عناوین باکلاس، لوس ، سوسول ، حساس …
در روانشناسی اجتماعی ، نظری دارم که می تواند به کتاب بازی های اریک برن افزوده شود… اگر فردی به عنوان نفر اول بخواهد با نفر دومی دوستی ایجاد کند می تواند با همراهی نفر دوم ، نفر سومی رو انتخاب کنند و او را مسخره کنند ، ایجاد دوستی بین نفر اول و نفر دوم تضمین خواهد شد…به این صورت که گاهی بخشی از قشر طبقه پایین برای داشتن همراهی قشر متوسط و توجیه خود ، با قشر متوسط همراهی کرده و بخش دیگری از قشر پایین را به تمسخر می گیرد…
ذهن‌های کوچک در مورد بقیه حرف می‌زنند ، ذهن‌های متوسط در مورد حوادث و ذهن‌های بزرگ در مورد ایده‌ها صحبت می‌کنند.

مثالی دیگر از دسته‌بندی و طبقات: تحلیل شده است که در قانون منظور از رجال سیاسی ، مردان سیاسی نیست بلکه مردمان سیاسی هست یعنی کسانی که در این کار بزرگ شده اند. فرخ رو پارسا و مصدق از این دست هستند که در خانواده ای چنین بزرگ شده اند …
بنابراین همانطور که به واژه رجال سیاسی اشاره شد و برای معنا کردن آن بایستی به بافتار توجه کرد به واژه آذری و ترک هم نمی توان به مدارکی چند بسنده کرد و هنگام بررسی متون، می‌بایست به بافتار اون متن توجه کرد که نویسنده که بوده ، در چه زمانی می‌زیسته ، فرهنگ کنون و معاصر چگونه بوده و اکنون چه بافتاری ایجاد شده و …

50 درصد ساکنان تهران، ترک هستن و 50 درصد بقیه ، اقوام دیگر … به همین دلیل ترک‌ها بیشتر دیده می‌شوند چراکه از هر دو نفر یکی ترک است… اما آنچه که بیشتر به چشم می‌آید لحجه و عملکرد پایین فرهنگی قشر کارگر است که همانطور که اشاره رفت، در دید همه هستند و سبب ساخت جوک‌ها برای ترک‌ها بوده است.
در هر قومی ، طبقه کارگر ، طبقه متوسط و طبقه بالا از نظر فرهنگی وجود دارد اما لحجه اقوام دیگر مثل اقوام ترک آنقدر شاخص نیست و جمعیت آنها هم مثل اقوام ترک آنقدر زیاد نیست که به چشم بیایند و عملکرد پایین فرهنگی (مثل ریختن آشغال در خیابان ) به نام آن قوم ثبت گردد…
طبقات بالای فرهنگی در انظار عمومی نیستند بنابراین مردم عادی کمتر با افراد ترک از طبقات بالا برخورد دارند… به همین دلیل همه ترک ها را به چشم کارگر می بینند و برای آنها جوک می سازند…

اما زمانی که جوک های ترکی آغاز شد همانطور که افغان ها از به کاربردن صفت افغانی به دلیل تحقیر آمیز بودن جوک های معروف به افغانی ناراحت می شدند، ترک بودن هم تبدیل شده بود به یک واژه تحقیر آمیز و از آن جهت شد که به جای اینکه از کسی بپرسند که آیا ترک است یا هنگام معارفه بگویند ایشان ترک هستند اصطلاح آذری را جایگزین کردند…. البته این موضوع را در مقاله دیگری با عنوان آذری یا ترک دنبال خواهم کرد…

پس شناخت طبقات اجتماعی و اقتصادی و سیاسی در شناخت فرهنگ یک جامعه نقش مهمی دارد و ضروری است که به هنگام بررسی هر موضوعی ، در نظر گرفته شود.
تاکید کنم که در بسیاری از مباحث ، هنگام صحبت از طبقات جامعه ، در ذهن شنونده طبقات اقتصادی متبادر می شود در صورتی که در این مقاله بر طبقات اجتماعی تاکید شد که ممکن است متفاوت از طبقات اقتصادی باشد. به این صورت که همانطور که در مقاله اشاره شد ، ممکن است شخصی از طبقه اجتماعی پایین باشد اما زمین به ارث رسیده به او در حومه شهر قرار گیرد و به قیمت بالایی به فروش برساند و بنز سوار شود. که از نظر اقتصادی در طبقه بالا اما از نظر اجتماعی در طبقه پایین قرار بگیرد. و از طرف دیگر برعکس آن نیز امکانپذیر است امروزه به دلیل مشکلات اقتصادی ، افراد بازنشسته از طبقه بالا (به طور مثال از یوسف آباد تهران) برای اینکه بتوانند از پس مخارج خود بربیایند منزل خود را فروخته و به کرج نقل مکان کرده اند که از نظر طبقه اجتماعی همچنان بالا اما از نظر اقتصادی پایین محسوب می شوند.
سلامت و شاداب باشید….

[نویسنده]

نوشته‌ها